در سیزدهمین کرسی ترویجی، ماهیت دیه مورد بررسی قرار گرفت
بررسی فقهی حقوقی ماهیت دیه
سیزدهمین کرسی ترویجی پژوهشکده علوم انسانی اسلامی دانشگاه قم با موضوع «بررسی فقهی حقوقی ماهیت دیه» با ارائه حجتالاسلام دکتر عبدالله امیدی فر عضو هیئت علمی دانشگاه قم چهارشنبه 5 اردیبهشت 1403 در دانشکده الهیات دانشگاه قم برگزار شد. حجتالاسلام دکتر محمدعلی راغبی دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم و حجتالاسلام دکتر علیرضا ابراهیمی استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم ناقد کرسی و حجتالاسلام محمدمهدی زارع دبیر علمی این جلسه بودند.
در ابتدای این جلسه حجتالاسلام دکتر امیدی فر با اشاره به نظرات مختلف درباره ماهیت دیه گفت: در تقسیمبندی ماهیت دیه میتوانیم به سه دسته «ماهیت جزایی»، «ماهیت جبرانی» و «ماهیت دوگانه» بپردازیم.
وی در خصوص تفاوت نگاه جزایی و جبرانی گفت: در دیدگاه جزایی، دیه به عنوان مجازات برای جنایت در نظر گرفته میشود اما در ماهیت جبرانی دیه به منظور جبران خسارت اقتصادی ناشی از جنایت پرداخت میشود. یعنی در ماهیت دوگانه هم جنبه جبرانی و هم جنبه جزایی مدنظر قرار میگیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم با اشاره به مسائلی که نگاه اقتصادی به دیه وجود دارد گفت: در این خصوص میتوان سه مسئلة «دخالت دولت در قیمت گذاری نرخ دیه هر ساله»، «روایات و آیات مذکور» و «توافق طرفین در پرداخت دیه» را مورد بررسی قرار داد.
دکتر امیدی فر در پایان با اشاره به قتل خطایی و قتل عمدی و شبه عمد گفت: در قتل خطایی: صرفاً جبران خسارت اقتصادی مدنظر قرار میگیرد اما در قتل عمدی و شبهعمد دیه هم جبران خسارت اقتصادی و هم مجازات مجنیعلیه را در بر میگیرد.
در ادامه این جلسه حجتالاسلام دکتر راغبی به عنوان ناقد اول به بیان دیدگاههای خود درخصوص موضوع کرسی پرداخت و گفت: اصل اولیه جزایی بودن دیه است و این مواردی که جبران خسارت در آن لحاظ شده است به عنوان استثناء لحاظ میشود.
وی در بیان دلایل دیدگاه خود به سه مسئله اشاره کرد و گفت:
-
- مجازات در قتل شبه عمد نیز کیفری است.
- اتفاقا دخالت حکومت در امر قیمت گذاری موید کیفری بودن است.
- دلایل ذکر شده در مقاله قابل خدشه هستند و هیچ کدام دلیل نمیشود.
حجتالاسلام دکتر علیرضا ابراهیمی نیز در ادامه این جلسه با اشاره به دیدگاههای ارائه شده توسط دکتر امیدی فر گفت: اصل بر جزایی بودن است الا خرج بالدلیل و این منافاتی با جنبههای حقوقی ندارد.
وی در بیان دلایل دیدگاه خود، به موارد ذیل اشاره کرد:
-
- از تعریف ذکر شده در مقاله که آن را جنایت غیر عمدی ذکر کرده است و برخی نکات ذکر شده در دیگر جای مقاله معلوم میشود که دیه کیفری است نه حقوقی و نویسنده پیش فرض را کیفری گرفته است.
- تفصیل در موارد مختلف دیه:
- مواردی است که جنبه کیفری غلبه دارد مثل: دیه قتل پدر نسبت به فرزند...
- مواردی است که جنبه حقوقی غلبه دارد مثل: دیه عوض قتل خطائی محض
- مواردی است که جنبه حقوقی و کیفری دارد مثل: دیه عوض قتل شبه عمد
پس اصل جنبه کیفری دارد و منافاتی با جنبههای حقوقی آن ندارد و دیه ماهیت دوگانه دارد.
نظر دهید