نشست علمی آپارتاید علمی؛ مبانی اسلام، حکمرانی ولایی و ادیان توحیدی با حضور مسئولین، اساتید و دانشجویان پیش از ظهر امروز در تالار حکمت دانشکاه قم برگزار شد.

دکتر مهدی گرامی پور، عضو هیئت علمی و معاون فرهنگی دانشگاه قم در این نشست عنوان کرد: بر اساس آپارتاید و نظام تبعیض، دسترسی به داده‌های علمی، زیرساخت‌های پژوهشی، فناوری‌های راهبردی، شبکه‌های دانشگاهی و حتی نظام نشر بین‌المللی به صورت سیاست محور مدیریت می‌شود.

وی افزود: بر اساس اسناد کلان توسعه به ویژه اسناد مصوب سازمان ملل متحد، علم و فناوری به عنوان پیش‌راه توسعه‌ی پایدار، موتور فقرزدایی و زیرساخت عدالت اجتماعی شناخته می‌شود. در همین راستا یونسکو علم را کالای عمومی جهانی تعریف می‌کند اما در عمل آپارتاید علمی، این کالای عمومی را به یک کالای انحصاری قدرت‌های مسلط تبدیل کرده است.

دبیر نشست آپارتاید علمی ادامه داد: این وضعیت به طور ساختاری با اهداف توسعه پایدار، عدالت بین‌المللی و امنیت انسانی در تعارض است. در نظم نوین بین‌الملل رقابت‌ها از سطح منابع طبیعی به سطح منابع دانشی منتقل شده است. امروز کنترل بر هوش مصنوعی، زیست فناوری، داده‌های کلان و فناوری‌های راهبردی، معادل کنترل بر قدرت پاینده است.

حجت‌الاسلام گرامی اضافه کرد: در این چارچوب آپارتاید علمی ابزار مهم رشد کشورهای مستقل، ساز و کار حفظ انحصار فناوری و مکمل تحریم‌های اقتصادی ومالی محسوب می‌شود. از نظر سیاست‌گذاری علم، این وضعیت دست کم پنج پیامد راهبردی را برای کشورهای تحریم شده به دنبال خواهد داشت که عبارتند از کاهش شتاب توسعه علمی و فناوری، وابستگی اجباری به زنجیره‌های مسلط فناوری، فرسایش سرمایه انسانی از طریق مهاجرت نخبگان، کاهش قدرت چانه‌زنی علمی در نظام بین‌المللی و افزایش نابرابری ساختاری در تولید علم.

وی ادامه داد: این پیامدها در نهایت منجر به تضعیف قدرت ملی در لایه دانشی امنیت خواهد شد. البته تجربه کشورهای تحت فشار نشان داده که راهبرد برون رفت از آپارتاید علمی نه از مسیر انتظار برای رفع تحریم‌ها، بلکه از مسیر خوداتکایی فناورانه، توسعه‌ی زنجیره‌ی ارزش دانش، بومی‌سازی فناوری‌های راهبردی و تقویت اقتصاد دانش بنیان عبور خواهد کرد. این همان چیزی است که می‌توان از آن به عنوان سیاست مقاومت علمی یاد کرد.

دکتر گرامی‌پور همچنین چارچوب چهار سطحی مقاومت علمی را شامل حکمرانی ملی علم و فناوری، دیپلماسی علمی فعال، همگرایی علمی کشورهای مستقل و گفتمان سازی جهانی عدالت علمی دانست.

وی در پایان اظهار کرد: کنگره آپارتاید علمی را نباید یک رویداد مقطعی، بلکه یک نقطه آغاز برای ائتلاف جهانی عدالت علمی و بستری برای شکل‌گیری نظم نوین همکاری‌های مستقل و سکوی سیاست‌گذاری بین‌المللی در برابر تبعیض ساختاری دانست. به طور کلی آپارتاید علمی امروز یکی از مهم‌ترین ابزارهای بازتولید نابرابری قدرت در نظام بین‌المللی است.